KAĞIT

M.Ö. 4000 yıllarında Mısır’da bulunan Cyperius (papirüs) denilen bitkinin sapı uygun boyutlarda kesilip bir tahta üzerine dizilip, sulu vaziyette tokmaklanarak bir çeşit kağıt üretilmekdeydi. Yapılışı ve özelliği bakımından bugünkü kağıttan farklı olmakla beraber, kağıt ismi bu papirüs kağıdından kalmıştır. Kağıdın kimin tarafından bulunduğu bugün kesin olarak bilinmemektedir. Ancak bugünkü kağıt hamuru ile elde edilen kağıdın ilk modelinin M.S 105'te Çin’de Ts'ai Lun adında bir saray görevlisi tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. Ts'ai Lun Ağaç kabukları, bez parçaları ve diğer lifli malzemeleri özlü ve yumuşak bir hamur haline gelinceye kadar dövüp, elde ettiği hamuru geniş bir tekne içinde suyla karıştırarak ilk mekanik odun hamurunu elde etti. Orta Asya’da yapılan araştırma ve kazılarda, üçüncü ve yedinci yüzyıllar arasında kullanılan kağıtların dut ağacı kabukları, kendir, kenevir ve pamuktan yapılmış olduğu anlaşılmıştır. Kağıt, Çin'den, Orta Asya'ya oradan da İran'a geçti. Çin'in dışında ilk defa Semerkand'da kağıt yapım merkezi kuruldu. Batı alemi Müslümanlardan 400 yıl gibi uzun bir zaman sonra kağıdın varlığından haberdar oldu.

Türkiye'de de Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı eserinden, İstanbul'da Bizans'tan kalma bir kağıt fabrikasının, Kağıthane semtinde bulunduğu öğrenilmiştir. İlk kağıt fabrikası 1744 yılında Yalova'da kuruldu.

MATBAA

Matbaanın ilk kez kullanılması Uzakdoğu’da başlamış ve 8. yüzyılda Japonya’da yapılmıştır. İmparatoriçe Shotoko Budizm’in kutsal metinlerini, Sanskrit dilinde Çin alfabesiyle bastırmıştır.
İlk kez tek tek harfleri dökerek baskı yapmayı, Pi Sheng (960-1297) adında bir Çinli denemiştir. Pi Sheng, porselenden harfler kullanarak matbaanın gelişimine mükemmel bir hız kazandırmıştır.

Johann Gutenberg ise çırağı Fust ile birlikte Mainz şehrinde metal harflerle basım tekniğini uygulamıştır. Gutenberg, bu çalışmalarda bilgi ve birikimlerini, Fust ise sermayesini katmıştır. İlk çalışmaları olan 42 satırlık İncil’i, 1455 yılında basmışlardır.

Sultan 2. Beyazit'ın 1492 yılında topraklarına kabul ettiği engizisyondan kaçan yahudiler, matbaa tekniğini beraberlerinde getirmişlerdi. Osmanlı topraklarında çalışan ilk matbaadan 234 yıl sonra İbrahim Mütefferika da Lale Devri olarak bilinen dönemde, 1727 yılında matbaasını kurmuştur. İlk basılan kitap ise Kitab-ı Lügat-ı Vankulu’dur (Vankulu sözlüğü).